سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

محمدعلی میرزائی - در راستای طرح نهضت ملی تولید و کاشت یک میلیارد نهال و به منظور تنویر افکار عمومی و رفع برخی از ابهامات، ذکر چند نکته ضروری به نظر می رسد.

بی تردید اجرای موفق پروژه کاشت یک میلیارد اصله نهال در قالب طرح های جنگلداری، جنگلکاری، مرتعداری، بیابان زدائی، آبخیزداری و همچنین طرح های تلفیقی مبتنی بر برنامه ریزی، از جمله اقدامات بسیار تاثیر گذار در: اصلاح و احیا جنگل ها و مراتع تخریب شده، غنی سازی عرصه های جنگلی تنک ( 25 – 10 درصد )، توسعه جنگل درعرصه های جنگلی خیلی تنک ( 10-5 درصد ) و مراتع مشجر و اراضی جنگلی( 5-1 درصد)، افزایش سرانه فضای سبز ( ماده 15 قانون افزایش بهره وری و مواد 22، 24 و 27 قانون هوای پاک ) و همچنین تولید چوب در کشور محسوب خواهد شد. اینکه تولید نهال موجب برداشت از منابع آب  می شود، امری بدیهی است. اما می بایست به این نکات نیز توجه داشت، اولا: با اصلاح روش های آبیاری و استفاده از سیستم ها و تجهیزات آبیاری تحت فشار( قطره ای، بارانی و مه پاش ) و بهینه سازی خطوط انتقال آب، می توان علاوه بر بالا بردن راندمان تولید و کاهش برداشت از آبخوان ها، از تلفات و هدر رفت آب نیز جلوگیری کرد. ثانیا: در صورت استفاده از گونه های بومی و با نرمش اکولوژیک بالا و همچنین حفر چاله و احداث سامانه های آبگیر، می توان مصرف آب را به حداقل رساند و در عوض، به تغذیه سفره های آب زیرزمینی نیز کمک نمود.

پرسش اینجاست؛ آیا هلالی ها و چاله های کاشت، تاثیری در جمع آوری آب های جاری دارند و آیا این سامانه ها، به مثابه آبگیر عمل خواهند کرد؟ بی شک پاسخ مثبت خواهد بود. با یک محاسبه ساده می توان به این نتیجه رسید که در هر بارش و با توجه به احداث چاله های با ابعاد حداقل 50*40*40، در حدود 80 لیتر آب استحصال می شود.به عبارتی دیگر و پس احداث یک میلیارد چاله و هلالی های آبگیر، در هر بارش معادل 80 میلیون متر مکعب روانابی که خطر سیلاب را نیز با خود بهمراه دارد، در این سامانه ها جمع آوری خواهد شد. لذا با اجرای موفق این عملیات، علاوه بر تامین رطوبت مورد نیاز نهال، شرایط برای تغذیه آبخوان ها نیز مهیا می گردد.

اما در مبحث بذرکاری و نهال کاری و آنکه بذرکاری بهتر است و یا نهال کاری، از موارد مهمی است که به طور قطع و یقین، ارتباطی مستقیم با برنامه های پیش بینی شده در کتابچه طرح های مطالعاتی و همچنین امکانات و تجهیزات موجود در نهالستان ها و ایستگاه های تولید بذر و شرایط اکولوژیک منطقه داشته و خواهد داشت. بر این مبنا و با توجه به مطالعات انجام شده و بازدیدهای میدانی، در برخی مناطق بذرکاری و بذرپاشی و در مناطقی دیگر نیز نهال کاری پیش بینی و توصیه می گردد. شکی نیست در صورتی که در کتابچه طرح و بازدیدهای میدانی بذرکاری پیش بینی و برنامه ریزی شده باشد و از بذور با قوه نامیه بالا و جمع آوری شده از پایه های الیت نیز استفاده شود، ضریب موفقیت عملیات کاشت افزایش می یابد. ضمن آنکه هزینه های جمع آوری، کاشت و مراقبت و آبیاری در این عملیات نیز کمتر است و نهال های حاصل از بذرکاری سازگاری بیشتر و مناسب تری را در برابر شرایط محیطی و همچنین تغییرات اقلیمی خواهند داشت.
فلذا با رعایت موارد یاد شده و در صورت تامین اعتبار، می توان علاوه بر احیاء عرصه های تخریب شده و همچنین توسعه جنگل و فضای سبز شهری و روستایی، در جهت نیل به اهداف توسعه پایدار، حفاظت از آب و خاک، قوانین بالادستی، تعهدات بین المللی مقابله با بیابان زائی، کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و جلوگیری از گرم شدن کره زمین، گام های موثر و تاثیر گذاری را برداشت.

پیشنهادها:
- تامین اعتبارات لازم برای تجهیز نهالستان ها و همچنین هزینه های تولید و کاشت و همچنین مراقبت و آبیاری بنا به ضرورت و حداکثر 3 تا 5 سال

 برگزاری کارگاه های ترویجی و آموزشی به منظور آشنایی هر چه بیشتر جوامع محلی با اهداف طرح و پروژه کاشت نهال

برنامه ریزی برای برقراری ارتباط با رسانه های دیداری، شنیداری و نوشتاری در جهت ارتقا آگاهی عمومی و جلب مشارکت هر چه بیشتر مردم در امور حفاظتی و حمایتی

 برگزاری جلسات متعدد با سازمان های دولتی و غیر دولتی، تشکل ها و سازمان های مردم نهاد به منظور جذب کمک های مالی و همچنین مشارکت در کاشت، حفاظت و مراقبت

 برنامه ریزی برای شناسایی مکان های بلا معارض و بدون تعارضات اجتماعی

 برنامه ریزی برای احاله مدیریت عرصه های تحت کاشت گونه های جنگلی، مرتعی و همچنین زراعت چوبی، صرفا در قالب ماده 3 قانون حفاظت و بهره برداری

برنامه ریزی برای تولید گونه های جنگلی و مرتعی مثمر و اقتصادی با هدف احاله مدیریت عرصه به تشکل ها و جوامع محلی، در چارچوب طرح های منابع طبیعی

 استفاده از ادوات و تجهیزات مرتبط با آبیاری تحت فشار در بخش تولید

 برنامه ریزی برای تولید نهال های با کیفیت و مقاوم به شرایط محیطی

استفاده از قارچ های همزیست با ریشه( مایکوریزا ) در عملیات تولید و کاشت نهال

 استفاده از تکنیک های کاشت نهال متناسب با توان اکولوژیک هر منطقه( فناوری گرواسیس )

 استفاده از روش های کم آبیاری

بذرکاری بر اساس کتابچه طرح و نظرات کارشناسی و استفاده از پایه های مادری الیت

 ضرورت استفاده از هلالی ها و سامانه های آبگیر برای استحصال آب های جاری

استفاده از حفاظ های انفرادی( لوله های پلی اتیلن و سیمانی ) در مناطق درگیر با فرسایش بادی و ماسه های روان، با الزام به احداث هلالی آبگیر

 عمیق کاری( حفر چاله های عمیق ) در مناطق مستعد فرسایش آبی، با الزام به احداث هلالی های آبگیر