سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

سمنان- بیش از نیمی از اراضی استان سمنان یا ۲.۵ میلیون هکتار فاقد پوشش گیاهی یا همان بیابان است اما نگرانی‌ها اینجا است که به این میزان اراضی بیابانی متاسفانه روز به روز افزوده می‌شود.

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - اعظم سالار: بیابان‌زایی یکی از مهمترین مشکلات استان سمنان محسوب می‌شود. استانی خشک و کم آب که در سال‌های اخیر به خصوص با تغییر اقلیم، دست کاری بشر در طبیعت، شامل معدن کاری غیر اصولی و راه سازی، ابنیه و… درگیر معضلات بیشتری هم شده است. در سال‌های اخیر به خصوص با توسعه بیابان‌ها و خشکسالی، مشکل حرکت بیابان‌های استان به سمت روستاها و شهرها، از جمله مهمترین دغدغه‌های مردم و مسئولان است که باید راهکار عملی برای مقابله با آن در نظر داشت. راهکاری که در آن تکالیف همه مردم، مجموعه‌های دولتی و غیر دولتی و حتی فرهنگی و آموزشی مشخص باشد.

مسئولان برای کم آبی استان سمنان سه راهکار را در نظر دارند نخست راهکارهای کوتاه مدت که شامل لایروبی قنوات و چاه‌ها و… است، دوم میان مدت شامل مقابله با بیابان‌زایی، فرسایش خاک و مصرف بی رویه آب، بهسازی خطوط آب، حفر چاه و اجرای آبخوان داری برای تغذیه سفره‌های آبی و سوم انتقال آب میان منطقه‌ای که فینسک، خزر و کالپوش و… در زمره این طرح‌ها است.

مشکل اما اینجا است که سرعت بیابان از سرعت بروکراسی مسئولان ما بیشتر است و از سوی دیگر بیابانی شدن اراضی کشاورزی و زراعی و همچنین روستاها، به خالی شدن سکنه، مهاجرت، معضلات اجتماعی، فقر و ناامنی و… دامن می‌زند موضوعی که سبب می‌شود تا بیابان‌زایی در زمره مهمترین چالش‌های استان سمنان محسوب شود. مسئولان منابع طبیعی استان سمنان از کمبود اعتبارات سخن می‌گویند و بعضاً هم اگر اعتباری می‌رسد یا به موقع نیست و یا به صورت اسناد خزانه است که این موضوع باعث می‌شود تا پیمانکاران منابع طبیعی چندان رغبتی به اجرای طرح‌ها و حضور به عنوان رکن اجرایی طرح‌های بیابان زدایی را نداشته باشند لذا باید در این ارتباط راهکاری را در نظر داشت.

مسئولان دولتی به تنهایی نمی‌توانند از عهده این موضوع بر بیایند و حتماً نیاز است که سازمان‌های مردم نهاد، مردم بومی حاشیه کویر حتی نهادهای فرهنگی و آموزشی و… دست به دست هم دهند تا با این پدیده شوم مقابله شود. پدیده‌ای که ریزگردها و آلودگی هوا و… از جمله تبعات منفی آن است. به سراغ سید حسین میر سید رئیس اداره بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان رفتیم و به گفتگو نشستیم.

*در خصوص اقدامات انجام شده در حوزه بیابان توضیح دهید؟

سالانه از محل اعتبارات استانی و ملی و پروژه‌های اجرایی در قالب تهیه و اجرای طرح‌های جامع مقابله با بیابان‌زایی انجام می‌شود که ماحصل آن ۱۱۳ هزار هکتار جنگل دست کاشت بیابانی است. در سال ۱۴۰۰ بالغ بر ۱۴۰ میلیارد ریال اعتبار پروژه‌های نهال کاری و آبیاری مراقبت، مدیریت روان آب همراه با بذر کاری، مدیریت جنگل‌های دست کاشت و اجرای بادشکن زنده و غیر زنده و حفاظت و قرق برای مقابله با بیابان‌زایی اجرا شد و توانست شش هزار هکتار را هم پوشش دهد.

*چه برنامه‌هایی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان در حوزه بیابان و بیابان زدایی دارد؟

تهیه طرح اجرایی مدیریت مناطق بیابانی یکی از اقداماتی بود که در مجموعه منابع طبیعی استان سمنان انجام شد همچنین ما مطالعه کانون‌های فرسایش بادی را در کنار اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از توسعه بیابان مانند اجرای پروژه‌ای اجرایی مقابله با بیابان‌زایی، متمرکز کردن پروژه‌های مطالعات و اجرایی بیابان زدایی در اطراف روستاها و زمین‌های کشاورزی و… را نیز صورت دادیم.

هدف منابع طبیعی استان سمنان از این طرح‌ها جلوگیری از بروز طوفان شن و گرد و غبار راستای کنترل و تثبیت ماسه‌های روان در کانون‌های بحرانی فرسایش بادی محسوب می‌شود که می‌تواند در بیابان زدایی نقش مهمی داشته باشد.

*مشکلات فراروی حوزه بیابان زدایی چیست؟

کمبود اعتبارات سالانه از جمله مشکلات و موانع ما بر سر این راه است. همچنین بعضاً شاهد هستیم که عدم به موقع تخصیص با توجه به نوع عملیات اجرایی مانند پروژه‌های بیولوژیکی که نیاز دارند در زمان خاصی صورت گیرند، خودش به یک مشکل بدل می‌شود زیرا پروژه‌های بیولوژیکی مانند کاشت نهال باید در یک بازه زمانی خاص انجام شوند.

بخشی از اعتبارات همچنین اسناد خزانه هستند که این موضوع سبب می‌شود تا پیمانکاران معمولاً استقبال خوبی از اجرای طرح‌ها نداشته باشند موضوع دیگری که با آن روبرو هستیم افزایش هزینه‌ها است که بعضاً باعث می‌شود تا موانعی بر سر راه اجرای طرح‌های مقابله با بیابان قرار گیرد.

*سطح مناطق بیابانی در استان سمنان چقدر است؟

بیش از نیمی از اراضی استان سمنان بیابان است به عبارت دیگر دو نیم میلیون هکتار یا ۵۴ درصد کل استان فاقد پوشش گیاهی است. بیشترین سطح بیابان در استان سمنان متعلق به شهرستان شاهرود است. این اراضی بیشتر در بخش‌های جنوبی و شرق استان قرار دارد، که شامل دشت کویر مرکزی، کویر حاج علیقلی، شق بی ارجمند و … است که عمدتاً به دسته‌هایی مانند شوره زار، کفه های رسی و نمکی، سنگلاخ، اراضی بدلند و ناهمواری‌های ماسه‌ای و … تقسیم می‌شود.

*انتظار شما از مسئولان و مردم در این حوزه چیست؟

با توجه به خشکسالی‌های مکرر و تغییر اقلیم در کنار مخاطرات زیست محیطی ناشی از توسعه بیابان‌ها در استان سمنان انتظار داریم مسئولان ارشد استانی و کشوری توجه ویژه ای به این بخش داشته و ما را در اجرای طرح و برنامه‌ها برای مقابله با بیابان‌زایی یاری کنند.

این امر البته جز در سایه همکاری صمیمانه و دلسوزانه مردم و مسئولان میسر نخواهد شد. امروز همکاری در اجرای پروژه‌های بیابان زدایی و حفاظت و قرق عرصه‌ها می‌تواند بسیار مؤثر و کمک حال ما باشد از سوی دیگر جلوگیری از ورود چرای بی رویه دام‌های سبک و سنگین و همچنین حفاظت از تاغ زارها و محدوده‌های نهال کاری شده سنواتی از جمله دیگر اقداماتی است که باید صورت گیرد.

انتظار داریم با همکاری ذی‌نفعان عرصه‌های منابع طبیعی یعنی مردم، مسئولان استان سمنان در زمینه ارتقای فرهنگ عمومی با هدف حفظ و حراست از عرصه‌های منابع طبیعی اهتمام داشته باشند و همکاری در اجرای پروژه‌ها و حفاظت و قرق عرصه‌ها در جلوگیری از توسعه بیابان و احیا عرصه‌های منابع طبیعی در بخش بیابان گام‌های موثرتری برداشته شود چرا که بیابان زایی مشکلات ما به خصوص در روستاها را تشدید خواهد کرد و باید همه دست به هم دهیم تا در این زمینه بهتر عمل کنیم. از سمن‌ها نیز می‌خواهیم که در راستای آگاه سازی جوامع محلی به ما کمک کنند چرا که کمک آنان هم می‌تواند بسیار مؤثر باشد.